Gevangenis

Hey Anaïs,

Deze week hoorde ik een griezelig nieuwsbericht op de wekkerradio. Er is een maatschappelijk werkster aangerand (en wellicht verkracht) in de Antwerpse gevangenis, door een gedetineerde die ze opvolgde. Ik was meteen klaarwakker, want twee goede vriendinnen werken als psycholoog in de gevangenis. Ze zijn gelukkig oké.

Het incident deed me ook terugdenken aan de tien jaar dat ik zelf projectmatig in de gevangenis werkte. In Merksplas toonde ik de competitiefilms van MOOOV Filmfestival in een aftands lokaal vol dode planten aan een groepje van vijftien cinefiele gedetineerden. Na de film modereerde ik hun nagesprek. Afstandelijk bleven de leden van deze ‘Behind The Scenes Jury’ nooit in onze gesprekken. De films gaven aanleiding om te vertellen over hun familie, ze toonden me afgeprinte foto’s van hun kinderen en stroopten hun mouwen op om tatoeages te tonen. Hun winnende film was doorgaans een heel spannende film, of een heel romantische. “De mannen”, zoals ze hen in de gevangenis noemen, kozen voor datgene wat ze zelf ontbraken in hun routineus en afgestompt leven.

Ik leerde er veel uit. Vooral dat gedetineerden in de eerste plaats mens, papa, zoon, vriend, nonkel, neef of buurman zijn en pas daarna de crimineel waar we hen tot reduceren. Dat de maatschappelijk werkster in Antwerpen er ongetwijfeld ook zo over denkt, omdat ze net die job uitoefent, raakt mij. En vooral dat die f*cking noodknoppen (die ik ken, maar nooit hoefde te gebruiken) niet werkten.

Het ergste is dat het me eigenlijk niet verbaast. Wie via de metaaldetector de gevangenis binnenwandelt, die komt in een aftands, verroest en afgebladderd hondenhok terecht dat al 100 jaar staat te verkommeren. Er wordt niet geïnvesteerd in infrastructuur, maar ook niet in opleidingen, opvang of ondersteuning van het personeel, waardoor je “een hele hoop onkundige mensen voor de leeuwen gooit”, aldus een van mijn vriendinnen. “Het personeel raakt zélf getraumatiseerd en werkt die issues dan weer uit op de gedetineerden”, vult ze aan.

Er zijn echt zware investeringen nodig om het hele Belgische gevangeniswezen naar de 21^ste eeuw te upgraden, wat infrastructuur én werking betreft. Die noodknoppen repareren zich niet vanzelf. Geïnterneerden krijgen niet de psychologische hulp waar ze recht op hebben. En voor de overbevolking in de gevangenissen werd België zopas nog veroordeeld door het Europees Hof van de Rechten van de Mens.

Het menselijker maken en moderniseren van het gehele gevangeniswezen, met ondersteunde werknemers, voldoende psychologische hulp, doorgedreven re-integratie-trajecten en opvolging wanneer gedetineerden vrijkomen, daarin ligt volgens mij de enige oplossing. Waar zit de politicus die dát debat aandurft?

Deze foto’s zijn gemaakt in de gevangenis van Merksplas door Griet Hendrickx, tijdens Het Behind The Scenes Project van MOOOV Filmfestival.